توافق نهایی نمی تواند توافق خوبی باشد!

      

امام خامنه ای(مدظله العالی) در سخنرانی 19/11/93 در جمع همافران، توافقی را که بتواند انجام شود و البته خوب باشد، مورد قبول ارزیابی کردند و برای توافق خوب، ویژگی هایی را ارائه دادند که بعضی محتوایی و بعضی شکلی است.

«اوّلا بنده با توافقی که بتواند انجام بگیرد موافقم؛ البتّه توافق بد نه. آمریکایی‌ها مکرّر تکرار میکنند و میگویند: «ما معتقدیم که توافق نکردن، بهتر از توافق بد کردن است»؛ بله، ما هم همین عقیده را داریم؛ ما هم معتقدیم که توافق نکردن، بهتر است از توافق بد،19/11/93»

 با عنایت به متن توافق نامه ژنو که درتاریخ3آذر92، که بین ایران و گروه1+5 صورت گرفته است، توافق نهایی در چارچوب این توافق نامه طراحی خواهد شد، زیرا در توافق نامه موقت ژنو، قسمتی با عنوان عناصر گام نهایی راه حل جامع وجود دارد و چارچوب کلی توافق نهایی در آن لحاظ شده است.

نگارنده در اینجا ویژگی های مورد نظر رهبری معظم را که در سخنرانی اخیر به آن اشاره کردند، با بندهای توافق نامه ژنو مطابقت می دهد تا روشن شود توافق نامه ژنو چقدر با مبنای رهبر معظم انقلاب، سازگاری دارد و مشخص شود، آیا خط قرمزهای رهبری در مذاکرات رعایت شده است یا خیر؟

ویژگی های یک توافق نامه خوب که در سخن اخیر رهبری بیان شد، به شرح ذیل است:

1.      «توافقی که به ضرر منافع ملی نباشد»

برای آنکه بدانیم فناوری هسته ای امری کم ارزش و قابل چشم پوشی است یا با ارزش و غیر قابل چشم پوشی، لازم است آن را بهتر بشناسیم تا بعد از آن قضاوت کنیم که عقب نشینی صورت گرفته در قضیه ی هسته ای به ضرر منافع ملی کشور هست یا خیر.

لذا در اینجا مختصرا کاربردهای فناوری هسته ای را ذکر می کنیم اما قبل از آن باید به این نکته توجه داشته باشیم که تصور کنونی از فن آوری هسته ای همانند تصور ساده لوحانه ای است که در قرن نوزدهم از نفت وجود داشت؛ ماده ای سیاه، بدبو و به تعبیر برخی نجاست شیطان که به درد سوزاندن می خورد.

اما امروزه از همین ماده سیاه بدبو هفتاد هزار محصول تولید می شود و چندین جنگ به خاطر آن رخ داده است.

اما برای اینکه ارزش فناوری هسته ای را به وضوح متوجه شویم، برخی کاربردهای آن در دو محور وضعیت فعلی و آینده ی این دانش بررسی می کنیم تا روشن شود چشم پوشی از این دانش چه ضربه های سهمگینی را به منافع ملی هر کشوری وارد خواهد کرد.

کاربردهای فعلی فناوری هسته ای:

1.      کاربردهای غیر نظامی فن آوری هسته ای:

1.1.            پزشکی؛ تشخیص و درمان بیماریها از جمله انواع سرطان...

1.2.            کشاورزی؛ اصلاح بذرهای کشاورزی، مبارزه با آفات ...

1.3.            دامپزشکی؛ تشخیص و درمان بیماریهای دامی، اصلاح نژادی ...

1.4.            صنعت؛ نشت یابی در جوشکاری های حساس از جمله لوله های نفت، گاز و ...،

1.5.            تعیین عمر سنگها، اکتشافات باستانی.

1.6.            شناسایی حوزه های آبی زیرزمینی، شیرین کردن آب و ...

2.      کاربردهای نظامی فن آوری هسته ای:

2.1.            سوخت زیردریایی ها و ناوهای جنگی

2.2.             بمب های اتمی: شکافتی و گداختی

 آینده فناوری هسته ای:

جدای از کاربردهای فناوری هسته ای، باید به اهمیت علم در ارزیابی قدرت هرکشور اشاره کرد. علم از اساسی ترین پایه های قدرت هر کشور می باشد. سلطنت از آن علم است و هر کس که عالم تر است سلطنت برای اوست.

کشوری که می خواهد به مظلومیت تاریخی خود پایان دهد و به زمره کشورهای قدرتمند بپیوندد تا دیگر کسی به او زور نگوید و جلوی زورگویی سایر زورگویان را نیز بگیرد، نمی تواند به لحاظ علمی محتاج و وابسته زورگویان عالم باشد.

دستاوردهای کنونی فن آوری هسته ای قابل قیاس با آینده این دانش نیست. دانش هسته ای، دانش ورود به ذرات سازنده ماده است لذا فیزیک دانها معتقدند، بنیادی ترین دانشی است که به روی بشر باز شده است. (1) این دانش علی رغم گذشت هفتاد سال از عمر آن هنوز در ابتدای راه خود می باشد و در آینده زندگی بشر را با تحولات اساسی روبرو خواهد ساخت.

با این مقدمه به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت که طرف ایرانی چقدر توانسته است از منافع ملی ایران در زمینه ی فناوری هسته ای دفاع کند.

بعضی از عبارات توافق نامه ژنو که صراحتا به سؤال ما پاسخ می دهد، در زیر آمده است:

الف: نیمی از اورانیوم موجود غنی شده 20 درصد را به صورت اکسید 20 درصد برای تولید سوخت راکتور تحقیقاتی تهران ذخیره نماید. بقیه UF6 20 درصد را به مواد کمتر از 5 درصد رقیق نماید. خط برگشت پذیر نیز وجود نداشته باشد.

ب: ایران اعلام می‌کند، اورانیوم را به سطح بالاتر از 5 درصد غنی سازی نکند.

ج: ایران اعلام می‌کند که فعالیت‌های خود در تاسیسات سوخت هسته‌ای نطنز، فوردو و یا راکتور اراک را

 بیش از این گسترش نخواهد داد.

د: بازفرآوری و یا احداث تاسیساتی که قادر به بازفرآوری باشد، ایجاد نخواهد شد.

ه: گام نهایی، متضمن یک برنامه غنی سازی باشد که توسط طرفین تعریف می‌گردد، برنامه‌ای که شاخصه‌های آن با موافقت طرفین و منطبق با نیازهای عملی، با محدودیت‌های مورد توافق در خصوص دامنه و سطح فعالیت‌های غنی سازی، ظرفیت غنی سازی، محل‌هایی که در آن غنی سازی انجام می‌شود و ذخایر اورانیوم غنی شده برای دوره زمانی که مورد توافق قرار می‌گیرد، تعیین می‌گردد.

همانطور که می بینید برنامه ی غنی سازی در گام نهایی دارای 8قید است که تنها با یک قید توافق طرفین تعیین نیازهای عملی خود را در اختیار طرف غربی قرار می دهیم و مشخص نیست که آنها نیازهای عملی ما را چقدر ارزیابی می کنند شاید هیچ!

2.      «باید به معنای واقعی کلمه تحریم از دست دشمن خارج بشود، تحریم برداشته بشود.»

با بررسی بند هایی از توافق نامه می بینیم که گروه1+5 نگرانی اصلی خود را که دسترسی ایران به بمب هسته ای بوده را برطرف کرده ولی طرف ایرانی نگرانی اصلی خود را که تحریم نفتی و همچنین تحریم بانکی بوده نه تنها برطرف نکرده بلکه تحریم های دیگری هم که در توافق نامه نام برده شده به حالت "تعلیق" در آمده و نه "لغو" واین بدان معنی است که هر وقت طرف مقابل اراده کند می تواند آن را برگرداند.

در متن توافق نامه آمده است:

« تعلیق تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا بر... »

و در عناصر گام نهایی آمده است:

«بطور همه جانبه تحریم‌های هسته‌ای شورای امنیت سازمان ملل متحد و تحریم‌های چندجانبه و تحریم‌های ملی را برداشته و از جمله گام‌هایی برای دسترسی به حوزه‌های تجاری، فناوری، مالی و انرژی را بر مبنای یک برنامه تنظیمی که در خصوص آن توافق به عمل خواهد آمد را اتخاذ نماید.»

           نکته ی بسیار مهم دیگر آنکه که "تحریم‌های صرفاً هسته‌ای".برداشته خواهد شد نه تحریم های دیگر و این در حالی است که از ده تحریم کنگره تا سال 2013 تنها سه مورد آن مرتبط با هسته ای است و از 18 مورد تحریم هایی که توسط رئیس جمهور امریکا اعمال شده تنها 2 مورد مرتبط با هسته ای است. از این مهمتر این که دو تحریم اصلی که فشار قابل توجهی به ما وارد کرده یعنی تحریم نفتی و بانکی رفع نخواهد شد زیرا این تحریم ها جزو تحریمهای مرتبط با هسته ای نیست. بلکه با چند عنوان تصویب شده اند.

ازجمله با عناوین:

1.       تحریم های هسته ای

2 . تحریم های مربوط به حقوق بشر

3 . تحریم های مربوط به حمایت از تروریسم

4 . تحریم های مربوط به سلاحهای کشتار جمعی (شیمیایی، هسته ای)

لذا با این ترفند، اگر گروه 1+5 حتی هیچ کدام از تحریم ها را دست نزند، نمی توان هیچ خرده ای بر او گرفت، همچنان که نه تنها هیچ تحریمی را لغو کرد بلکه تحریم های جدیدی را نیز بعد از توافق ژنو علیه ایران وضع نمود. زیرا در متن توافق نامه تنها به تحریم های هسته ای اشاره شده است و لا غیر و آن هم با عنوان "تعلیق" نه "لغو"

3.      «پیشرفت ملّت ایران، محفوظ بشود»

رهبر معظم انقلاب در سخن 20فروردین93 خود، یکی از خطوط قرمز مذاکرات را اینگونه تبیین فرمودند: «حرکت علمی هسته ای به هیچ وجه نباید متوقف و یا کند شود.»

حال سؤال اینجاست که آیا پیشرفت علمی و تحقیقاتی که رهبری معظم آن را خط قرمز مذاکرات دانستند و در سخنرانی اخیر بر آن تأکید داشتند در توافق نامه ژنو محترم شمرده شده است یا خیر.

در متن توافق نامه آمده است:

« ایران اعلام می‌کند که فعالیت‌های خود در تاسیسات سوخت هسته‌ای نطنز، فوردو و یا راکتور اراک را که توسط آژانس با نام IR-40 شناسائی می‌شود، بیش از این گسترش نخواهد داد.»

این فعالیت ها شامل تحقیقات، تولید و استفاده می باشد که در بند چهارم NPT به صراحت به آن اذعان شده است(2) و این جمله یعنی توقف و عدم توسعه در همه ی فعالیت ها از جمله تحقیقات علمی هسته ای.

و در ابتدای توافق نامه آمده است:

« در فاصله میان گام‌های اولیه و گام آخر، گام‌های دیگری از جمله پرداختن به قطعنامه‌های شورای امنیت با هدف پایان رضایت بخش بررسی موضوع توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد وجود خواهد داشت»

قطعنامه ی1929 شورای امنیت سازمان ملل متحد، در مورد برنامه موشکی ایران است و طبق متن بالا پرداختن به قطعنامه ها با هدف پایان رضایت بخش، مذاکره در مورد بحث موشکی ایران را به دنبال خواهد داشت که تجاوز از خطوط قرمزی است که رهبری معظم در سخنرانی12/8/92 عنوان کردند.

« این مذاکره‌ای که امروز دارد انجام میگیرد با شش کشور - که آمریکا هم جزو این شش کشور است - فقط در مورد مسائل هسته‌ای است و لاغیر. بنده هم اوّلِ امسال در مشهد مقدّس در سخنرانی گفتم [که‌] مذاکره در موضوعات خاص اشکالی ندارد؛ منتها گفتم من اعتماد ندارم، خوشبین نیستم به مذاکره، لکن میخواهند مذاکره کنند، بکنند»

4.       «باید روشن، واضح، غیر قابل تفسیر و تأویل باشد»

در توافق نامه ژنو، عباراتی از این قبیل آمده است:

«پرداختن به قطعنامه‌های شورای امنیت با هدف پایان رضایت بخش»، «توقف تلاش برای کاهش خرید نفت خام ایران»، «یک برنامه غنی سازی باشد منطبق با نیازهای عملی»، «نگرانی‌های مرتبط با رآکتور اراک را کاملا برطرف نماید»، «اجرای موفق گام نهایی»، «با برنامه هسته‌ای ایران مانند برنامه هر کشور غیرهسته‌ای دیگر عضو NPT رفتار خواهد شد.»

هر اهل فنی به راحتی خواهد فهمید که این عبارات قابل تفسیر وتأویل به دلخواه طرف مقابل است، لذا می تواند مثل جریان مذاکرات سال82 تعریف و تفسیری از تعلیق ارائه دهد که به مذاق تیم ایرانی خوش نیاید و رئیس جمهور محترم آن دولت، این حرکت طرف غربی را غیر اخلاقی بنامد.

سوال اینجاست که آیا زمانی خواهد آمد که طرف مقابل بگوید، من از عقب نشینی های شما راضی شدم،دیگر کافی است یا اینکه هرقدم عقب نشینی در برابر او عقب نشینی بعدی را در پی خواهد داشت؟

 سوال اینجاست که چه معیاری برای فهم صدق و کذب توقف تلاش وجود دارد؟ یعنی اگر طرف مقابل هیچ عملی نیز انجام ندهد و بگوید تلاشم را متوقف کردم، آیا طرف ایرانی می تواند کذب این سخن را اثبات کند؟

سوال اینجاست که نیازهای عملی را بر چه مبنایی باید تعیین کرد. نیاز عملی ایران می تواند غنی سازی 60 درصد برای سوخت زیر دریایی باشد اما آیا تفسیر طرف مقابل هم از نیازهای عملی اینگونه است؟

سوال اینجاست که آیا زمانی خواهد آمد که طرف مقابل نگرانی هایش برطرف شود؟

و سوال آخر اینکه رفتار 1+5 با کشورهای دیگر عضوNPT چگونه است که بعد از عقب نشینی های ما و پایان رضایت بخش توافق، قرار است با ایران نیز مانند آنها رفتار کنند.

چرا به جای این عبارت مبهم، نیامده است که ایران حق استفاده از تمام حقوق مندرج در NPT را دارد.

و ده‌ها سوال دیگری که در صورتی که هیأت مذاکره کننده ایرانی نتوانند پاسخ مناسبی به آن بدهند، می‌تواند حفظ منافع ملی کشور را در توافق نهایی با تردید جدی مواجه کند.

5.      «عزّت ملّی بایستی محفوظ بماند»

آیا عزت ملی ما در دوران مذاکرات با طرف غربی حفظ شد یا خیر؟

اگر معیار حفظ عزت را در مذاکرات و توافق نامه بین هر دوکشور، منصفانه بودن توافق یعنی متناسب بودن داده ها و ستانده ها، قرار دهیم و توافق نامه ژنو را به صورت کلی نگاه کنیم، خواهیم دید که نه تنها داده ها با ستانده ها فرسنگ ها فاصله دارندو همان طور که گفته شد طرف ایرانی نگرانی اصلی غربیها را برطرف کرد اما برای نگرانی اصلی خود که تحریم ها بود نتوانست کاری بکند، بلکه داده ها و ستانده ها هر دو جزو حقوق ماست.

لذا توافق ژنو به طور ساده دست به دست کردن حقوق خود ماست نه اینکه واقعا چیزی از حقوق طرف غربی به ایران داده شده باشدو به ازای آن چیزی از حقوق ما را گرفته باشند.

درست مانند اینکه یک شخص با دزد منزل خود مذاکره می کند و دزد داستان ما با کلی منت و توهین و شرط و شروط گذاشتن، حاضر می شود مقدار ناچیزی از وسایل دزدیده شده را در مقابل گرفتن اشیاء قیمتی خانه پس بدهد.

برای مثال در امتیاز نامه رویترز ما امتیاز معادن و جنگل ها را در قبال دریافت مقداری پول به طرف انگلیسی فروختیم اما متأسفانه در توافق نامه ژنو داده های طرف ایرانی مثل 20درصد و ... حق ما بوده و ستانده های آن مثل 4.2میلیارد دلار هم از پول های بلوکه شده ی خود ایران بوده است و ذره ای از خزانه ی آمریکا به ایران داده نشده است.

با این بررسی بسیار مختصر باید گفت که هیچ یک از ویژگی های توافق نامه ی خوب که رهبر انقلاب اسلامی در دیدار با همافران بیان داشتند، در توافق نامه3آذر92 ژنو رعایت نشده است و اگر در ادامه همین روند ادامه داده شود، توافق نهایی نیز به دلیل اینکه در چارچوب توافق موقت ژنو است، توافق خوبی برای ملت ایران نخواهد بود.